EUROPEJSKI RYNEK TELEKOMUNIKACYJNY

[piechocinski]

EUROPEJSKI RYNEK TELEKOMUNIKACYJNY. SPRAWOZDANIE OKRESOWE NA TEMAT JEDNOLITEGO EUROPEJSKIEGO RYNKU £ĄCZNOśCI ELEKTRONICZNEJ W 2007

ROZWÓJ RYNKU Sektor telekomunikacyjny jest największym pojedynczym obszarem branży teleinformatycznej, reprezentując niemal 44 % jej całkowitej wartości. Szacuje się, że w 2007 r. jego wzrost wyniósł 1,9 %. Telekomunikacja nadal odgrywa kluczową rolę w gospodarce europejskiej, a jej udział we wzroście wydajności pracy wynosi około 12 %.
Ocenia się, że dochody sektora wzrosły do 293 mld EUR, z 289 mld EUR w 2006 r. Spadają dochody z telefonii stacjonarnej, trwa natomiast wzrost w dziedzinie łączności ruchomej, a w usługach stacjonarnej łączności szerokopasmowej wzrost jest bardzo dynamiczny. Rok 2007 ponownie przyniósł konsumentom obniżki cen, zwłaszcza w zakresie usług
telefonii komórkowej. Dochodzi do tego zwiększona oferta takich usług jak ruchoma łączność szerokopasmowa i coraz szybsze usługi w sieciach stacjonarnych, zwłaszcza przy wykorzystaniu światłowodów. Na większości rynków UE mamy do czynienia z wzrostem ilościowym, któremu towarzyszy spadek cen, co oznacza, że w 2007 r. sytuacja przeciętnego
europejskiego konsumenta usług łączności elektronicznej była lepsza niż rok wcześniej.

Inwestycje
Szacuje się, że w 2007 r. łączna wartość inwestycji w branży rozumianych jako nakłady kapitałowe przekroczyła 50 mld EUR. Oznacza to wzrost w stosunku do roku 2006 oraz piąty z rzędu rok wzrostu inwestycji w porównaniu z rokiem poprzednim. Tradycyjni operatorzy telefonii stacjonarnej w 2007 r. przeznaczyli na inwestycje około 13,5% swoich dochodów, podobnie jako w roku 2006. W przypadku operatorów alternatywnych odsetek ten był ponownie wyższy. Na przykład czołowi operatorzy alternatywni we Francji i Włoszech przeznaczyli na inwestycje około 30 % swoich dochodów. Szacuje się, że inwestycje dokonane przez nowe podmioty na rynku stanowi 25 % całości.

Perspektywy finansowe
Po kilku latach słabszych wyników sektor łączności elektronicznej nadrobił dystans i od 2005r. jego sytuacja nie odbiega od kondycji całej gospodarki. Zdaniem wielu analityków finansowych sektor ten wykazuje obecnie wyniki lepsze od oczekiwanych, o czym świadczą takie objawy jak niezmiennie wysokie wpływy z usług stacjonarnych i szerokopasmowych, w połączeniu ze zmniejszeniem zadłużenia w ostatnich latach oraz z wysokimi zyskami z dywidendy.

Usługi łączności ruchomej
Szacuje się, że dochody z usług łączności ruchomej wzrosły ze 133 mld EUR w 2006 r. do 137 mld EUR, co oznacza wzrost o 3,8 % wobec 4,1 % w roku poprzednim. Nadal rosła penetracja rynku, która teoretycznie osiągnęła poziom 111,8 % populacji wobec 103,2 % w roku poprzednim.

Spadek tempa wzrostu dochodów odzwierciedla wzrost konkurencji oraz spadek cen detalicznych, w połączeniu z nasyceniem rynku w większości krajów oraz ze spadkiem stawek za zakończenie połączenia. Ceny w segmencie mało intensywnego korzystania spadły o około 10 %, natomiast w segmentach średnio- i bardzo intensywnego korzystania – o
niemal 14 %. Względny podział rynku pomiędzy największych operatorów, głównych konkurentów i nowych graczy w poszczególnych państwach członkowskich nie uległ poważniejszym zmianom od 2004 r.
Wiadomości SMS nadal stanowią ważne źródło dochodów, odpowiadając za około 14 % całości dochodów w 2007 r. Pozostałe usługi przesyłania danych wykazują się znaczącą dynamiką wzrostu i odpowiadają za około 7 % dochodów, wobec 5 % w 2006 r.

W 2007 r. nastąpił szybki rozwój usług trzeciej generacji (3G). Obecnie usługi 3G ma w swojej ofercie 86 operatorów z wszystkich państw członkowskich, wobec 70 rok wcześniej. Wskaźnik penetracji usług 3G wzrósł z 11 % na koniec 2006 r. do około 20 % na koniec roku
2007, co odpowiada ponad 88 mln abonentów. Istotnym źródłem dochodów (zwłaszcza w Austrii) stają się karty do szerokopasmowego dostępu ruchomego.

Stawki za zakończenie połączenia w sieci komórkowej (MTR) Presja na obniżenie stawek za zakończenie połączenia w sieci komórkowej w drodze
interwencji regulacyjnej utrzymuje się, choć brak spójnego podejścia utrudnia budowę jednolitego rynku. W tym roku średnia spadła po raz pierwszy poniżej 10 centów, do poziomu 9,67 centa, co oznacza spadek o 12 % w porównaniu z październikiem 2006 r. Rozpiętość stawek MTR w poszczególnych państwach członkowskich jest jednak znaczna i sięga od 1,93 centa na Cyprze do 22,37 centa w Estonii, a średnia stawka MTR jest 8,7 raza wyższa od średniej stawki za zakończenie połączenia w sieci stacjonarnej.

Przenoszenie numeru w sieciach komórkowych
Liczba przeniesionych numerów komórkowych wzrosła przez ostatni rok o 7,1 mln. Do października 2007 r. z przeniesienia numeru skorzystało 46 mln (8,31 %) abonentów. W samych tylko Włoszech z usługi tej skorzystało 14 mln klientów, co odpowiada 15,96 % wszystkich numerów komórkowych. Najwyższy odsetek numerów przeniesionych występuje
w Finlandii (68,18 %), a dalej w Danii (42,06 %) i w Hiszpanii (27,3 %). Ogólnie rzecz biorąc sytuacja jest bardzo nierówna, w szeregu państw członkowskich liczba przenoszonych numerów jest niewielka, a potencjalny wpływ na konkurencję jest wyraźnie nie w pełni wykorzystany. W związku z tym Komisja zaproponowała, aby skrócić do jednego dnia obowiązujący operatorów termin dokonania przeniesienia numeru.

Roaming
Rozporządzenie w sprawie roamingu weszło w życie z dniem 30 czerwca 2007 r. i zostało
wdrożone we wszystkich państwach członkowskich, jedynie z niewielkimi problemami.
Koszty połączeń w roamingu spadły znacząco, przynosząc użytkownikom oszczędności rzędu 60 %. Aktualnie Komisja bada funkcjonowanie rozporządzenia, a w szczególności czy należy przedłużyć jego obowiązywanie na okres po czerwcu 2010 r. oraz czy istnieje potrzeba regulacji stawek za wysyłanie wiadomości SMS i pobieranie danych w roamingu.


Usługi telefonii stacjonarnej
Dochody z usług telefonii stacjonarnej nadal spadają w tempie około 5 %, podobnie jak w roku 2006. Szacuje się, że wynoszą one 79 mln EUR. Spadek natężenia ruchu przypisać można przechodzeniu na telefonię IP i telefonię komórkową

Udział rynkowy tradycyjnych operatorów telefonii stacjonarnej (mierzony wielkością dochodów detalicznych oraz wielkością ruchu telefonicznego) niemal ustabilizował się, z wyjątkiem segmentu połączeń międzynarodowych, w którym nadal spada. Jednak w
niektórych krajach tradycyjni operatorzy stacjonarni umocnili swoją pozycję, a rynek pozostaje bardzo skoncentrowany. Mimo to odnotowano wzrost liczby łączy abonenckich realizowanych przez nowych operatorów, a do rozwoju konkurencji w istotnym stopniu przyczynia się przenośność numeru stacjonarnego.

Pakiety usług
Konwergencji platform towarzyszy trwała tendencja do wprowadzania przez operatorów do swojej oferty pakietów usług obejmujących telefonię stacjonarną, dostęp szerokopasmowy, telewizję i telefonię komórkową, wszystko to za ryczałtową opłatą. Istotne jest jednak, aby
operatorzy alternatywni mieli zapewniony dostęp do niezbędnej przepustowości na poziomie hurtowym, umożliwiający im oferowanie konkurencyjnych usług, oraz aby swoboda zmiany operatora przez użytkownika nie była niepotrzebnie ograniczana. Z przeprowadzonych w UE badań wynika, że 29 % gospodarstw domowych ma wykupiony co najmniej jeden pakiet usług, w porównaniu z 18 % rok wcześniej.

Telefonia internetowa (VoIP)
Popularność usług VoIP rośnie wprawdzie w kilku państwach członkowskich i stanowią one na przykład 14 % całości ruchu stacjonarnego we Francji, 6,3 % w Austrii i 5,6 % w Słowenii, jednak niejednolite podejście ze strony krajowych organów regulacyjnych może
prowadzić do niewykorzystania potencjału tej technologii. Rozbieżności dotyczą takich kwestii jak traktowanie telefonii internetowej na równi z klasycznymi usługami telefonicznymi, a także numeracja, przenośność numeru, połączenia międzysieciowe, jakość usług oraz przekazywanie służbom alarmowym informacji o lokalizacji osoby dzwoniącej.
Europejska Grupa Regulatorów ds. Sieci i Usług £ączności Elektronicznej (ERG) wydała ostatnio wspólne stanowisko dotyczące szeregu z tych kwestii11, które stanowi krok naprzód na drodze do zapewnienia bardziej spójnego podejścia

Usługi dostępu szerokopasmowego
Utrzymuje się wysoka dynamika wzrostu dochodów z usług transmisji danych w sieciach stacjonarnych, na czele z usługami dostępu szerokopasmowego. Szacuje się, że łącznie segment ten przyniósł 62 mld EUR, wobec 58,5 mld EUR w 2006 r. Liczba stacjonarnych szerokopasmowych łączy abonenckich przekraczała 99 mln na dzień 1
stycznia 2008 r., w porównaniu z 80 mln w styczniu roku 2007.
średni wskaźnik penetracji rynku w UE wzrósł z 16,3 % w styczniu 2007 r. do 20,0 % w styczniu 2008 r. Różnica pomiędzy państwami członkowskimi o najwyższej i najniższej penetracji zwiększyła się z 27,4 punktu procentowego w styczniu 2007 r. do 28,0 w styczniu roku 2008.
Występują również znaczące różnice w dostępności usług szerokopasmowych na terenach miejskich i wiejskich. Na przykład pokrycie technologii DSL na terenach wiejskich wynosi
71,3 % wobec 89,3 % na poziomie krajowym (94 % na obszarach miejskich). W przypadku sieci telewizji kablowej różnica ta jest jeszcze większa, a pokrycie na terenach wiejskich wynosi zaledwie 7,4 % wobec 35,6 % na poziomie krajowym. Różnice w pokryciu technologii DSL i sieci telewizji kablowej na terenach wiejskich w porównaniu ze średnią
krajową są szczególnie znaczące na Słowacji i £otwie oraz we Włoszech i Niemczech. Do zmniejszenia tych różnic przyczynią się zgłoszone przez Komisję propozycje zmian, których celem jest ułatwienie wykorzystania zakresów częstotliwości zwolnionych w wyniku przejścia na nadawanie cyfrowe na potrzeby poprawy dostępności łączy szerokopasmowych
na terenach wiejskich przy wykorzystaniu rozwiązań bezprzewodowych.

Porównanie w skali międzynarodowej
W lipcu 2007 r. Dania i Holandia miały najwyższe wskaźniki penetracji na świecie, a szereg innych państw członkowskich UE należało do grona liderów. Wprawdzie USA i Korea Południowa również poprawiły swoje wyniki w 2007 r., jednak osiem krajów UE posiada obecnie wyższy wskaźnik penetracji niż USA. W ramach UE największy wzrost zanotowano w Finlandii, Niemczech, Szwecji, Irlandii i na Cyprze. W przypadku Finlandii i Szwecji wysoka stopa wzrostu jest logicznym następstwem
dotychczasowej, wysokiej pozycji tych krajów, natomiast w pozostałych trzech krajach mamy do czynienia z nadrabianiem dystansu

Platformy szerokopasmowe
Zdecydowanie najpowszechniejszą w UE technologią dostępu szerokopasmowego pozostaje DSL, której udział wynosi około 80 % wszystkich łączy. Zmieniła się jednak pozycja DSL względem innych rozwiązań technicznych, a wzrost w 2007 r. wyniósł 22,4 % w porównaniu
z 34,5 % w roku 2006. Jednocześnie rozwiązania alternatywne, czyli przede wszystkim dostęp przez sieć telewizji kablowej, lecz także światłowodowe sieci dostępowe (FTTH), bezprzewodowa pętla lokalna (WLL) i dostęp komórkowy, zaczynają oferować potencjał
znaczącej konkurencji między platformami. W segmencie dostępu szerokopasmowego przez sieć telewizji kablowej wzrost od stycznia
2007 r. wyniósł 21,7 % i był szczególnie dynamiczny w Niemczech, Polsce, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Belgii i na Węgrzech. Najwyższy wśród państw członkowskich udział światłowodowych łączy dostępowych posiadają Szwecja, Litwa i Estonia. W krajach tych udział rynkowy FTTH zwiększył się w porównaniu z sytuacją na koniec roku 2006.
Bezprzewodowa pętla lokalna stanowi ważne rozwiązanie dostępowe w Republice Czeskiej, Irlandii i na Słowacji. Szczególnie w tym ostatnim kraju zanotowano znaczny wzrost w 2007

Konkurencja
Udział tradycyjnych operatorów w rynku dostępu szerokopasmowego wydaje się wprawdzie maleć (przeciętnie z 46,8 % w styczniu 2007 r. do 46,3 % w styczniu 2008 r.), jednak w znacznej części konkurencja nadal oparta jest na odsprzedaży łączy należących do operatorów
tradycyjnych. Na przykład w Wielkiej Brytanii udział rynkowy tradycyjnego operatora bez uwzględnienia odsprzedaży łączy wynosi 25,8 %, natomiast z jej uwzględnieniem jest niemal dwukrotnie większy. W Niemczech różnica ta wynosi 18,0 punktów procentowych, a w
Luksemburgu 10,8 punktu. Udział rynkowy tradycyjnego operatora wynosi od 17,2 % w Rumunii do 88,0 % na Cyprze. Mimo znacznego uzależnienia od odsprzedaży łączy szerokopasmowych nowi operatorzy
odchodzą od prostej konkurencji cenowej. Liczba uwolnionych pętli lokalnych na poziomie hurtowym, które stanowią obecnie 12,8 % łączy w analogowych sieciach telefonicznych w UE, wzrosła w ostatnim roku o 54,2 % w przypadku łączy w pełni uwolnionych i o 33,8 % w przypadku dostępu współdzielonego, natomiast dla dostępu typu bitstream wzrost wyniósł 10,5 %. Fakt, że w chwili obecnej istnieje 23,5 mln łączy uwolnionych, wobec 11,6 mln odsprzedawanych i 6,0 mln łączy bitstream, świadczy o tym, że nowi operatorzy pokonują
kolejne szczeble drabiny inwestycyjnej.

OTOCZENIE REGULACYJNE
Struktury instytucjonalne

Uprawnienia krajowych organów regulacyjnych i środki, jakimi dysponują Komisja bada zastrzeżenia dotyczące braku skutecznych uprawnień wykonawczych krajowych organów regulacyjnych, zwłaszcza w odniesieniu do maksymalnej wysokości nakładanych kar finansowych (Bułgaria, Estonia, Austria) oraz wątpliwości co do możliwości
podejmowania przez te organy interwencji w sprawach związanych z dostępem i połączeniami międzysieciowymi (Polska, Szwecja).
Skuteczność działania krajowych organów regulacyjnych została wprawdzie wzmocniona w wielu krajach (Włochy, Irlandia, Węgry, Szwecja, Holandia), lecz jednocześnie Komisja bada utrzymujące się zastrzeżenia co do ograniczonych środków w Bułgarii, Grecji, Luksemburgu, Polsce i na Słowacji. Zwłaszcza w małych państwach członkowskich krajowe organy regulacyjne mogą mieć
trudności z pozyskaniem kompetencji i środków niezbędnych do dokonywania analiz rynku oraz monitorowania wykonania środków regulacyjnych w warunkach postępującej złożoności rynków.

Niezależność
Niezależność krajowych organów regulacyjnych jest warunkiem pewności w zakresie regulacji. środki na rzecz wzmocnienia tej niezależności podjęto lub planuje się podjąć na £otwie i Węgrzech. Utrzymują się jednak zastrzeżenia wobec Bułgarii i Luksemburga, a zwłaszcza wobec Polski w związku z przepisami dotyczącymi odwoływania prezesa krajowego organu regulacyjnego. W związku z tym w przedstawionych wnioskach w sprawie
zmiany ram prawnych Komisja zawarła przepisy wzmacniające niezależność krajowych organów regulacyjnych.

Streszczenie zawartości Raportu
Janusz Piechociński wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Infrastruktury, polityk PSL
WWW.piechocinski.pl janusz@piechocinski.pl