W Akademii Cudów w Nowej Iwicznej odbył się pierwszy klub dyskusyjny Obywatelskiego Think Thanku Lesznowola. Wśród gości nie zabrakło organizacji strażniczych z terenu Polski jak i samego powiatu piaseczyńskiego. W ostatnich latach coraz więcej osób interesuje się kontrolą władzy. Zwłaszcza na szczeblu powiatowym czy też gminnym. Dla lokalnych ludzi najważniejszą kwestią jest patrzenie lokalnej władzy na ręce, a te możliwości daje tylko dostępność do dokumentów. Niestety mimo, że posiadamy bardzo dobre prawo w tej mierze, to urzędy stwarzają problemy z uzyskaniem odpowiedzi na wnioski swoich obywateli. Dlatego potrzebna jest pomoc prawna jaką oferuje organizacja Watchdog Polska czy też inne organizacje działające lokalnie. Strażnicy, którzy na bieżąco monitorują działalność władz muszą stale uczyć się kontroli obywatelskiej, a najczęściej kwestii prawnych. Bez znajomości prawa administracyjnego ciężko jest walczyć o uzyskanie odpowiednich dokumentów od samorządów terytorialnych.
Kontrolą władzy w naszych społecznościach lokalnych zajmują się najczęściej: blogerzy, lokalni aktywiści, osoby aktywne na forach internetowych, gazety on-line, gazety papierowe, akcje protestu, osoby podpisujące petycje. W ostatnich latach bardzo głośna była sprawa rejestrów umów jakie zawierają nasze samorządy lokalne. Sprawę zainicjował warszawski radny Prawa i Sprawiedliwości – Jarosław Krajewski, który złożył interpelację z dn. 30 lipca 2009 r., w której domagał się na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej następujących informacji :
1. Kiedy i z kim (imię i nazwisko) zawarto umowę zlecenia dotyczącą zadania „Obsługa Systemu Elektronicznego Wspomagania Rekrutacji do Szkół Ponadgimnazjalnych o wartości 6 600 zł?
2. Kiedy i z kim zawarto umowę o dzieło dotyczącą zadania „Dokonanie analizy socjologicznej XIII Pikniku Naukowego Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik, który odbył się 30 maja 2009 r.” o wartości 4 000 zł?
3. Kiedy i z jakimi osobami fizycznymi zawarto umowy zlecenia dotyczące zadania „Przygotowanie i wygłoszenie wykładu dla nauczyciel i uczniów warszawskich szkół w ramach działań edukacyjnych Niespodzianka 2009 – przypomnienie warszawskiej kampanii wyborczej 1989 r.” o wartości łącznej 3 500 zł?
4. Kiedy i z kim zawarto umowę zlecenia dotyczącą zadania „Współpraca z mediami, organizowanie konferencji w Biurze Edukacji” o wartości 10 000 zł?
To był początek batalii o ujawnianie przez samorządy terytorialne rejestru zawieranych umów. Radny Krajewski odpowiedź na swoją interpelację z dn. 30 lipca 2009 r. otrzymał już w dniu 12 sierpnia 2009 r., ale ta odpowiedź nie zawierała wielu istotnych informacji m.in danych osób fizycznych będących stronami zawartych umów z warszawskim ratuszem. Stąd radny Krajewski podjął dalsze działania, które dopiero przyniosły skutek po wyroku Sądu Najwyższego z dn. 8 listopada 2012 r. Uzasadniając wyrok sędzia Krzysztof Pietrzykowski powiedział m.in., że prywatność nie obejmuje imion i nazwisk osób zawierających umowy cywilnoprawne z jednostkami samorządu terytorialnego. W przeciwnym razie „cała konstrukcja dostępu do informacji publicznej nie miałaby sensu”. Dopiero ten wyrok spowodował, że samorządy terytorialne w swoich biuletynach informacji publicznej zaczęły udostępniać rejestry umów jakie zawierają z podmiotami zewnętrznymi. Takie dobre praktyki zostały wprowadzone w Warszawie, Słupsku czy też w Podkowie Leśnej. Rejestr jest dość prosty i nie zawiera skanów dokumentów tylko następujące informacje, które udostępniono w excelu: data zawarcia umowy, nazwa oferenta/usługodawcy, przedmiot umowy, wartość zamówienia brutto, uwagi, data obowiązywania umowy. W rejestrze umów Podkowy Leśnej możemy znaleźć następujące zadanie wpisane do centralnego rejestru umów z kwietnia 2015 r.: Nazwa oferenta – Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Grodzisk Mazowiecki, Przedmiot umowy – Naprawa pomp kanalizacyjnych w Podkowie Leśnej, Wartość zamówienia brutto – 34 594,98 zł. Rejestr umów jest nie jako uzupełnieniem uchwały budżetowej jaką podejmuje każda z jednostek samorządu terytorialnego. Dzięki niemu widzimy, kiedy nasz urząd zawiera umowy na dane przedsięwzięcie i z jakimi kontrahentami. Nie wszystkie urzędy są otwarte na tą formę, bo ludzie sprawdzając rejestry i zaczynają dochodzić kto kogo zna i z jakiego tytułu dostał kontrakt, bądź umowę. W myśl obowiązujących przepisów dotyczących Prawa o Zamówieniach Publicznych tym najważniejszym kryterium udzielenia zamówienia winna być jak najniższa cena. Dlatego tym bardziej może dziwić brak rejestrów umów we wszystkich samorządach terytorialnych w Polsce. Niestety na tą nie chlubną listę dodajemy oczywiście gminę Lesznowola…
Na spotkaniu nie zabrakło oczywiście ważnych rad dotyczących wniosków jakie powinniśmy sporządzić starając się o informację publiczną. Bardziej skuteczne jest kierowanie wniosków do samorządów terytorialnych na podstawie art. 61 Konstytucji RP -
1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.
3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.
4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.
Oczywiście jest jeszcze ustawa o dostępie do informacji publicznej, ale zdaniem przedstawicieli sieci obywatelskiej Watchdog Polska wystarczy jak we wniosku napiszemy – Na podstawie art. 61 Konstytucji RP proszę o udzielenie następujących informacji. Co warte jest podkreślenia urząd ma 14 dni roboczych na odpowiedź na naszą interpelację. Jeżeli jest problem ze szczegółowym udzieleniem informacji publicznej, wówczas urząd powinien skierować do nas pismo w którym prosi o dodatkowym czas, aby udzielić rzetelnej informacji wnioskodawcy.
Na spotkaniu odniesiono się do kwestii, że w wielu gminach komisje rewizyjnej, a co za tym idzie radni nie spełniają odpowiednio swojej kontrolnej roli. Dlatego potrzebne są oddolne działania lokalnych aktywistów, którzy bacznie będą przyglądać się lokalnej władzy. Działania lokalnej społeczności najczęściej zaczynają się od pewnej nieprawidłowości, którą dostrzegają mieszkańcy i wówczas podejmują działania na rzecz pozytywnej zmiany. W Lesznowoli widzieliśmy wiele takich lokalnych działań. Mieszkańcy coraz bardziej zdają sobie sprawę, że wiele zależy od ich aktywności i, że mogą zmieniać swoje najbliższe otoczenie. W ostatnim czasie na wnioski mieszkańców odbywają się zebrania wiejskie w Wólce Kosowskiej czy też w Stefanowie. Dotyczą one różnych kwestii jak miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego czy też budowy biologicznej instalacji do przetwarzania odpadów zielonych. Zdaniem zebranych na pierwszym klubie dyskusyjnym Obywatelskiego Think Thanku Lesznowola w gminie Lesznowola zaczęły się zmiany, a wszystko dzięki ludności napływowej, która dostrzegła lokalne problemy. Dlatego mieszkańcy zaczęli starać się o informację publiczną, o inwestycje na terenie danego sołectwa czy też o zmiany w statucie gminy Lesznowola. Tego procesu nie da się już powstrzymać, ale jest duża rola po stronie zarządu gminy, radnych czy też sołtysów, aby prowadzić z mieszkańcami dialog i szukać jak najlepszych rozwiązań dla tych społeczności lokalnych.
Konkludując pierwsze spotkanie Obywatelskiego Thinku Thanku Lesznowola można powiedzieć, że powszechny i szeroki dostęp do informacji publicznej stanowi niezbędną przesłankę do istnienia społeczeństwa obywatelskiego, a co za tym idzie urzeczywistnienie demokratycznych zasad funkcjonowania władzy publicznej. Oby te słowa zostały przekute w realne działania lesznowolskiego magistratu !
Pierwsze spotkanie Obywatelskiego Think Thanku Lesznowola w Nowej Iwicznej.
Z wyrazami szacunku
Kamil Myszyński
Dziennikarz lokalnej gazety "Ale numer"
Krajowe Porozumienie Mieszkańców